Biến chứng tiểu đường và những con số báo động

1. Thực trạng bệnh đái tháo đường hiện nay

Đái tháo đường là một trong những bệnh không lây nhiễm phổ biến trên toàn cầu. Trên toàn thế giới có 415 triệu người lớn (độ tuổi 20-79) tương đương 1 trong 11 người lớn đang sống với bệnh đái tháo đường vào năm 2015. Dự đoán vào năm 2040, con số này sẽ tăng tới khoảng 642 triệu người, hay nói cách khác 1 người trong 10 người lớn sẽ bị tiểu đường.

Tuy nhiên, gần một nửa số người đang sống với bệnh đái tháo đường không được chẩn đoán (46,5%), tỷ lệ này ở khu vực Tây Thái Bình Dương là 52.1% . Nhiều người đang sống với bệnh đái tháo đường type 2 trong một thời gian dài mà không nhận biết được tình trạng bệnh của mình. Đến khi được chẩn đoán, thường đã kèm theo các biến chứng của bệnh.

Tại Việt Nam, vào năm 2015 đã có 3,5 triệu người mắc tiểu đường theo báo cáo của Hiệp hội đái tháo đường thế giới IDF, và con số này được dự báo sẽ tăng lên 6,1 triệu vào năm 2040. Theo kết quả điều tra năm 2015 của Bộ Y tế, 68,9% người tăng đường huyết chưa được phát hiện. Chỉ có 28,9% người bệnh tiểu đường được quản lý tại cơ sở y tế.

Biến chứng tiểu đường và những con số báo động

Một điều đáng báo động là độ tuổi mắc đái tháo đường đang ngày được trẻ hóa. Nếu trước đây đa số bệnh nhân tiểu đường từ 45-60 tuổi thì hiện nay số người dưới 30 tuổi mắc tiểu đường type 2 ngày càng nhiều. Bên cạnh đó, có 1 triệu trẻ em (0 – 19 tuổi) chẩn đoán mắc tiểu đường tuýp 1, hàng năm IDF ghi nhận có 132.600 trẻ mắc mới.

Tiểu đường hiện là nguyên nhân gây tử vong xếp thứ 3 trên thế giới, chỉ sau ung thư và tim mạch. Cứ 30 giây lại có người bị cắt cụt chi do tiểu đường, mỗi ngày có 5.000 người bị mù lòa do biến chứng mắt tiểu đường, mỗi năm có khoảng 3,2 triệu người chết vì các bệnh liên quan đến tiểu đường. Vậy các biến chứng của bệnh tiểu đường là gì và chúng nguy hiểm như thế nào?

2. Biến chứng cấp tính của bệnh tiểu đường

2.1. Hạ đường huyết:

Hạ đường huyết khi lượng đường trong máu giảm đột ngột dưới mức cho phép (khoảng 3.6 mmol/l). Nguyên nhân dẫn đến điều này có thể do:

• Sử dụng quá liều thuốc hạ đường huyết (thuốc uống hoặc tiêm insulin).
• Ăn uống kiêng khem quá mức hoặc uống thuốc khi chưa ăn.
• Tập luyện quá sức dẫn đến mệt mỏi.
• Uống nhiều rượu, bia.

Dấu hiệu hạ đường huyết khá dễ nhận biết, ví dụ như đói cồn cào, cơ thể uể oải mệt mỏi, chân tay bủn rủn, vã mồ hôi, choáng váng và tim đập nhanh. Nếu hạ đường huyết nặng, cần đi cấp cứu ngay để được xử lý kịp thời.

Biến chứng cấp tính tiểu đường

2.2. Nhiễm toan ceton:

Nhiễm toan ceton là tình trạng nhiễm toan do tăng sản xuất và tích tụ các thể ceton trong máu xảy ra khi có thiếu insulin tương đối hoặc tuyệt đối, đi kèm theo tăng đường máu và mất nước. Nhiễm toan ceton nặng dẫn đến hôn mê nhiễm toan ceton. Nhiễm toan ceton chủ yếu gặp ở bệnh nhân đái tháo đường type 1 hơn là đái tháo đường type 2.3. Các biến chứng khác.

2.3. Biến chứng cấp tính khác:

Khi trong máu có lượng đường cao quá mức cần thiết, não bộ sẽ kích thích tuyến tụy sản xuất nhiều insulin hơn nhằm vận chuyển lượng đường dư thừa đến các vị trí khác trong cơ thể. Nồng độ insulin cao trong máu kích thích sản xuất IGF – yếu tố tăng trưởng giống insulin. IGF là hoạt chất đặc biệt chịu trách nhiệm cho sự phát triển của các cơ và mô. Nồng độ cao bất thường của IGF gây ra sự phát triển bất thường của một số tế bào – bước đầu hình thành nhiều loại u và ung thư.

Ngoài ra, tiểu đường làm tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của bệnh nướu răng, có thể dẫn đến rụng răng, tăng tính mẫn cảm với các bệnh khác như huyết áp cao.

3. Biến chứng mãn tính tiểu đường

3.1. Biến chứng tim mạch do tiểu đường:

Loại biến chứng này ảnh hưởng đến tim và mạch máu và có thể gây ra các biến chứng gây tử vong như bệnh động mạch vành (dẫn đến nhồi máu cơ tim) và đột quỵ. Bệnh tim mạch là nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong ở người đái tháo đường với tỉ lệ gần 70%. Huyết áp cao, cholesterol cao, glucose máu cao và các yếu tố nguy cơ khác góp phần làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch.

Bệnh tiểu đường cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ từ 2-4 lần, theo khảo sát, có 15-33% người đột quỵ mắc tiểu đường.

3.2. Biến chứng thận do tiểu đường:

Biến chứng này gây ra do tổn thương các mạch máu nhỏ ở thận dẫn đến thận hoạt động kém hiệu quả hoặc suy thận. Theo thống kê, ½ bệnh nhân tiểu đường bị suy thận, biến chứng này có thể xuất hiện ngay ở thời điểm chẩn đoán hoặc sau 10 năm mắc bệnh. Việc duy trì mức glucose máu và huyết áp bình thường có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh thận.

Biến chứng mãn tính tiểu đường

3.3. Biến chứng thần kinh do tiểu đường:

Tiểu đường có thể gây tổn thương thần kinh khắp cơ thể khi glucose máu và huyết áp quá cao. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, rối loạn cương dương, và nhiều chức năng khác. Trong các khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất là các chi, đặc biệt là bàn chân. Tổn thương thần kinh ở những vùng này được gọi là bệnh lý thần kinh ngoại biên và có thể dẫn đến đau, ngứa ran và mất cảm giác. Mất cảm giác là dấu hiệu đặc biệt quan trọng vì nó có thể cho phép chấn thương không được chú ý, dẫn đến nhiễm trùng nghiêm trọng và có thể phải cắt cụt chi. Những người đái tháo đường có nguy cơ bị cắt cụt chi có thể cao gấp 25 lần so với người không có đái tháo đường. Tuy nhiên, với sự quản lý toàn diện, có thể ngăn ngừa một tỷ lệ lớn các cắt cụt liên quan đến đái tháo đường. Ngay cả khi cắt cụt chi, chân còn lại và cuộc sống của người bệnh có thể được cứu chữa, cải thiện bằng cách chăm sóc theo dõi tốt bởi nhóm đa lĩnh vực. Những người đái tháo đường nên kiểm tra bàn chân thường xuyên

3.4. Biến chứng mắt do tiểu đường (bệnh võng mạc do tiểu đường):

Hầu hết những người mắc đái tháo đường sẽ phát triển một số loại bệnh về mắt (bệnh võng mạc) làm giảm thị lực hoặc mù lòa. Mức glucose máu cao liên tục cùng với huyết áp cao và cholesterol cao là những nguyên nhân chính gây ra bệnh võng mạc. Tình trạng này có thể được quản lý thông qua kiểm tra mắt thường xuyên và kiểm soát giữ mức glucose máu và lipid bình thường hoặc gần bình thường.

3.5. Biến chứng bàn chân:

Biến chứng bàn chân ở người bị tiểu đường là hậu quả của nhiều biến chứng kết hợp thành như: thần kinh ngoại biên, mạch máu và nhiễm trùng. Người bệnh bị giảm hoặc mất cảm giác ở chân nên khó phát hiện vết thương. Cộng thêm hệ miễn dịch suy giảm và mạch máu bị tổn hại khiến vết thương rất lâu lành. Có đến 15% bệnh nhân tiểu đường sẽ bị loét bàn chân ở một thời điểm nào đó trong toàn bộ cuộc đời họ.

Các chuyên gia cảnh báo: ở người tiểu đường, chỉ một vết xước nhỏ cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng, loét, hoại tử và đoạn chi. Ổn định đường huyết và chăm sóc bàn chân mỗi ngày có thể giảm biến chứng này.

3.6. Biến chứng nhiễm trùng:

Bệnh nhân tiểu đường rất dễ bị nhiễm trùng do nồng độ đường (glucose) máu cao tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Lượng đường trong máu cao sẽ khiến các vết trầy xước nhỏ nhất cũng trở thành môi trường lý tưởng để các vi khuẩn gây bệnh sinh sôi. Đây là nguyên nhân chính khiến bệnh nhân tiểu đường dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng và vết thương lâu lành.

3.7. Các biến chứng trong thời kỳ mang thai:

Phụ nữ mắc đái tháo đường trong suốt thời kỳ mang thai nguy cơ có một số biến chứng nếu họ không theo dõi cẩn thận và kiểm soát tình trạng bệnh. Để ngăn ngừa các tổn thương cơ thể xảy ra cho thai nhi, phụ nữ đái tháo đường típ 1 hoặc típ 2 nên được kiểm soát đạt mức glucose máu mục tiêu trước khi có thai. Tất cả phụ nữ đái tháo đường trong thời kỳ mang thai, típ 1, típ 2 hoặc đái tháo đường thai kỳ nên cố gắng đạt được mục tiêu glucose máu trong suốt quá trình để giảm thiểu các biến chứng. Glucose máu cao trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến thai nhi bị quá cân. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề về sinh nở, chấn thương cho trẻ và mẹ, và đột ngột giảm glucose máu ở trẻ sau sinh. Trẻ bị phơi nhiễm trong thời gian dài với glucose máu cao trong tử cung có nguy cơ mắc đái tháo đường cao hơn trong tương lai.

Nếu người bệnh tiểu đường được phát hiện sớm và can thiệp tại thời gian đầu của bệnh sẽ giảm được 47% tỷ lệ tử vong, giảm 36% tỷ lệ nhồi máu cơ tim, giảm 28% tỷ lệ mắc chung biến chứng thận-mắt, hạn chế bệnh thận không tiến triển nặng thêm 28%, hạn chế sự pháttriển nặng của bệnh lý võng mạc 50%. Việc kiểm soát tốt đường huyết cùng chế độ ăn uống, tập luyện hợp lý sẽ giúp ngăn chặn các biến chứng của bệnh tiểu đường.

Cao dây thìa canh Vinacao - Ngăn ngừa biến chứng tiểu đường